شطرنج و تغذیه

امروزه علم و ورزش به حدی با یکدیگر آمیخته شده اند که بدون شک کشورهایی که ورزش خود را با علم روز همگام کرده اند به راحتی گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. شاخه های مختلف از جمله؛ روانشناسی، بدنسازی، تغذیه و ... به کمک ورزش شتافته و آن را با سرعت تمام به پیش می برند. و در این میان کشورهایی که نسبت به این مقوله بی توجه باشند بدون شک در آینده هرچه بیشتر عقب می مانند. ورزش فکری شطرنج نیز از این قاعده مستثنی نیست و بی تردید دیگر تنها به کار کردن بر روی صفحه خلاصه نمی شود. مقاله زیر از محقق آرژانتینی در ارتباط با تغذیه موید این مطلب است که چگونه یک شطرنج باز می تواند خود را قبل و در حین مسابقه با تغذیه مناسب آماده سازد.روبرت بالیگون متخصص تغذیه بر اساس پژوهش هایی که بر روی عادات و رژیم غذایی 72 استاد بزرگ انجام داده است، توصیه های زیر را برای تغذیه شطرنج بازان ارائه نموده است:

1-      حتما صبحانه صرف کنید.

2-      قبل از مسابقه از خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم اجتناب نمایید.

3-      آخرین وعده غذایی قبل از هر مسابقه باید حداقل 2 ساعت قبل از شروع مسابقه باشد.

4-      در صورتی که بازیکنی مایل باشد یک یا دو ساعت قبل از مسابقه خوردنی میل کند، می تواند میوه، شیرینی خشک، غلات، ماست کم چرب با میوه یا غلات استفاده کند.

5-      خوردن مایعاتی نظیر آب معدنی، آب میوه، چای، قهوه توصیه می شود.

6-      اگر بازیکنی مایل به خوردن غذاهای جامد در حین بازی باشد، می تواند از غلات، کشمش، میوه های خشک، مغزهای خوراکی، شکلات و شیرینی به مقدار متوسط استفاده کند.

7-      بهترین راهبرد برای جبران آب  بدن، نوشیدن مقادیر کم مایعات در تناوب های منظم و متعدد به جای نوشیدن مقادیر زیاد در نوبت های کم است. چنین روشی را باید هنگام تمرین شطرنج و همچنین تمرینات ورزشی به کار برد.

8-      توصیه می شود میزان نوشیدن مایعات را هنگام تمرین در شرایط مشابه مسابقه تنظیم کنید تا هنگام مسابقات مهم از نوشیدن به مقادیری که تمرکز را به هم می زند، پرهیز کنید. چنین روشی در مورد غذاهای جامد نیز ضروری است.

9-      بعضی از ویژگیهای ادرار می تواند میزان آشامیدن مایعات را نشان دهند و مرجع خوبی باشد. اگر در هر لحظه از روز رنگ ادرار زرد تیره، مقدار آن کم و بوی آن تند باشد، بیانگر آن است که بازیکن به مقدار کافی آب صرف نکرده و باید مقادیر زیادی آب یا مایعات حاوی آب بنوشد.

10-    چون تغذیه در عملکرد ورزشی نقش بسیار مهمی را ایفا می کند، به شطرنج بازان نخبه توصیه می شود برای داشتن یک تغذیه علمی حتما مشاور تغذیه داشته باشند؛ تا تمام الزاماتی را که باید در سطوح بالای شطرنج رعایت نمود به کار بندند.

11-   استفاده نادرست و سرخود از مکمل های غذایی باعث بروز مشکلاتی در سلامتی می شود و ممکن است در آزمون های کنترل دوپینگ نتایج مثبت را نشان دهد. به شطرنج بازان توصیه می شود از مکمل ها فقط در مواردی که از طرف پزشک تجویز شده باشد، استفاده کنند. بازیکنان رده بالا فقط باید از مکملهایی استفاده کنند که در فهرست مکمل های ممنوع درج نشده است و باید حتما با قوانین ضد دوپینگ آشنا شوند.

12-    تمرینات بدنی ورزشی باید به عنوان بخش مهمی از برنامه آموزش شطرنج بازان مورد توجه قرار گیرد. ضروری است قبل از انجام تمرینات بدنی حتما آزمون کاردیولوژیک صورت گیرد. برنامه ورزشی باید توسط یک پزشک یا مربی بدن ساز تعیین گردد.

رژیم غذایی مناسب برای شطرنج بازان

امروزه علم و ورزش به حدی با یکدیگر آمیخته شده اند که بدون شک کشورهایی که ورزش خود را با علم روز همگام کرده اند به راحتی گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. شاخه های مختلف از جمله؛ روانشناسی، بدنسازی، تغذیه و ... به کمک ورزش شتافته و آن را با سرعت تمام به پیش می برند. و در این میان کشورهایی که نسبت به این مقوله بی توجه باشند بدون شک در آینده هرچه بیشتر عقب می مانند. ورزش فکری شطرنج نیز از این قاعده مستثنی نیست و بی تردید دیگر تنها به کار کردن بر روی صفحه خلاصه نمی شود. مقاله زیر از محقق آرژانتینی در ارتباط با تغذیه موید این مطلب است که چگونه یک شطرنج باز می تواند خود را قبل و در حین مسابقه با تغذیه مناسب آماده سازد.

رژیم غذایی مناسب برای یک شطرنج باز

ورزشکاران به ورزش ها و تمرینات فیزیکی روزانه اهمیت زیادی می دهند ولی چون شطرنج یک بازی فیزیکی نیست هیچ کس راجع به عادت تغذیه و رژیم های مناسب برای بازیکنان شطرنج صحبت نمی کند. روبرتو بالیون (Roberto Baglione) از وزارت تغذیه بوینوس آیرس آرژانتین، بطور منظم عادت های غذایی استادان بزرگ را مورد مطالعه قرار داده است. بررسی او 72 استاد بزرگ فعال بین المللی را در بر دارد - 17 زن و 55 مرد، 55- 18 سال- که از 35 کشور جهان به پرسش نامه وی که حاوی 15 موضوع است، از طریق ای میل پاسخ داده اند. مقاله وی حاوی مشاهداتی است، همراه با توصیه های مفید برای بازیکنان شطرنج، تا بتوانند رژیم غذایی خود را برنامه ریزی کنند. شطرنج در سطوح بالا ورزشی طاقت فرساست، نه تنها به صورت ذهنی بلکه به طور فیزیکی. یک مسابقه شطرنج می تواند با بیش از 7 ساعت شرایط استرس زا برای بازیکنان همراه باشد. تحقیقات انجام شده بوسیله استاد بزرگ و پزشک آلمانی هلموت فلوگر ( Helmut Pfleger) ثابت نموده که بازیکنان برجسته شطرنج در مسابقات پارامترهای فیزیولوژیکی قابل مقایسه ای با افراد فعال در ورزش های فیزیکی نظیر تیراندازی، اتومبیل رانی و گلف دارند و بنابراین معیار شطرنج می تواند در همان گروه رشته های ورزشی که یاد شد قرار گیرد. بنابراین باید برنامه های کامل تری را در نظر بگیریم که شامل تمرینات ورزشی و برنامه غذایی مناسب باشد. برای اینکه عادت های ورزشی استاد بزرگان فعال را تحلیل کنیم، یک بررسی جهانی در سال 2006 با تاکید ویژه بر عادات غذایی صورت گرفت. متوسط درجه بین المللی بازیکنان مورد تحقیق به نقل از فهرست اکتبر 2006 فیده برای زنان 2402 و برای مردان 2551 بود.

عادات تغذیه

66/7% استادان مورد بررسی حداقل 3 وعده غذا در یک روز می خوردند و 36/3%آنها اغلب از خوردن صبحانه صرف نظر می کردند. صبحانه یکی از مهم ترین وعده های غذایی روزانه است چون تاثیر مستقیمی بر عملکرد ذهن و بدن در صبح دارد. صبحانه تاثیر مستقیم بر تمرکز گلوکز در مغز و کبد داشته و بسیاری از مواد غذایی که برای تولید نئو ترنسمیترها-neurotransmitter : فرستنده های شیمیایی که بر ارتباطات سلول های عصبی عمل می کنند- لازم است را تامین می کند. بسیاری از محققین نشان داده اند که بدون صرف صبحانه تمرکز ذهنی بر فعالیتهایی که در صبح انجام می شود، تحت تاثیر قرار می گیرد. بر اساس آزمایش ها روی حافظه و تمرکز، صبحانه مناسب برای نگهداری عملکرد ذهنی در آن لحظه روز کمک می کند. حتی اگر هنوز هم تحقیقات ویژه برای شطرنج راجع به این موضوع لازم باشد، می توان حدس زد که عملکرد بازیکنان شطرنج که در ساعات صبح تمرین کرده یا مسابقه می دهند به همین طریق تحت تاثیر قرار گیرد. از جمله دلایلی که صبحانه از قلم می افتد این است که اغلب بازیکنان شطرنج تا  دیر وقت شب مطالعه کرده و بعد از زمان صبحانه از خواب برمی خیزند. با در نظر گرفتن برنامه غذایی ویژه برای مسابقات نتایج اصلی ذیل به دست آمد؛ اکثریت استادان بزرگ - 66/7% از پرخوری یا خوردن غذاهایی که به سختی قابل هضم هستند قبل از صبحانه اجتناب می کنند، در حالی که بقیه صرف غذای معمولی و منظم را ترجیح می دادند. ثابت شده است که بعد از صرف غذا فشار خون در اعضایی که در فرآیند هضم نقش دارند بالا می رود و بنابراین خون و اکسیژنی که به سایر اعضای بدن مثل مغز فرستاده می شود، کاهش می یابد. اگر مقدار غذایی که مصرف می شود، حجیم و دیرهضم باشد در نتیجه این فرآیند شدیدتر شده و یا طولانی تر می شود و احساس خواب آلودگی و خستگی بیشتر و هوشیاری و تمرکز کمتر شده و مستعد انجام اشتباهات بیشتر در ارتباط با تمرکز و بررسی می گردند. طی مسابقات، تعداد زیادی از بازیکنان شطرنج – 95/8%- از غذاهای جامد یا مایع استفاده می کنند در حالی که بقیه خیر. بیشتر غذاهای جامد ترجیح داده شده توسط استادان بزرگ شامل: شکلات ( 80/5%)، میوه (14/6%) و مشتقات غلات (9/8%) بودند. و از بین انواع مایعات مورد مصرف بیشتر آب (72/1%)، قهوه (42/6%) و چای (29/5%) ترجیح داده شدند.

از نقطه نظر کیفی، انتخاب غذاهای مایع و جامد مورد اشاره به دلیل منبع گلوکز آنها، آب و سایر مواد غذایی و زمان هضم آنها می تواند رضایت بخش تلقی شود. نیمی از بازیکنان مورد بررسی(36نفر) بدون نیاز به احساس تشنگی می نوشند. احساس تشنگی علامت نیاز به یک نوشیدنی است ولی علامتی دیرهنگام است و در نتیجه شاخص مناسبی برای تعیین وضعیت هیدراسیون نیست. درصدی از مقدار آب موجود در بدن ممکن است قبل از احساس تشنگی از بین برود برای تحت تاثیر قرار دادن و کاهش عملکرد ذهنی فکری در تمرکز، علم حساب و حافظه کوتاه مدت در مقایسه با یک وضعیت هیدراسیون عادی و مناسب، کافی باشد. همچنین تشنگی احساس ناخوشایندی برای یک بازیکن به حساب می آید. طی مسابقات شطرنج، معمولا با عرق کردن آب زیادی از دست می رود و در بسیاری از موارد محیط گرم و مرطوب است. بعلاوه عرق کردن ورزشکاران بسته به عوامل مختلفی چون محیط سطحی پوست، جنسیت، بلوغ، شدت کار، لباس، توانایی فیزیکی، تطابق با گرما، رژیم غذایی و ... متغیر است. یکی از مهم ترین یافته های بررسی حاضر این بود که فقط دو استاد بزرگ در این تحقیق تحت نظر متخصصین تغذیه برای دست یابی به نیازهای فیزیکی و ذهنی خود هستند.

www.hamadanchess.lxb.ir